احتکار خانگی، خودزنی اقتصادی

ه گزارش خبرگزاری فارس از قزوین نوعی از احتکار که اخیراً با آن روبرو هستیم احتکار خانگی است. احتکار خانگی به معنای انبار کردن کالاهای مصرفی در منزل است به طوریکه افراد به علت نگرانی از افزایش قیمت کالاها در آینده بیش از میزان نیاز خود خرید کرده و آن را در منزل نگهداری می‌کنند. به عقیده کارشناسان این خطرناک‌ترین نوع احتکار است.

ریشه لغوی احتکار

احتکار از مادۀ «حکر» است و حکر به معنای ذخیره کردن طعام به امید و انتظار چیزی است. به کسی که این عمل را انجام می‌دهد «محتکر» گفته می‌شود. به نظر برخی از لغت‌شناسان، احتکار به معنای جمع‌آوری و نگهداری طعام و آنچه خورده می‌شود (ارزاق)، به امید گران شدنش؛ است.

مفهوم احتکار

احتکار عبارت است از کاهش دادن یا متوقف کردن جریان توزیع کالا توسط همه یا برخی از فروشندگان به‌طور موقت. این اقدام فروشندگان با توجه به وضع بازار و به‌خصوص تقاضای تحریک‌شده خریداران به‌منظور بالا بردن قیمت و درآمد حاصل از افزایش قیمت کالا صورت می‌گیرد.

تفاوت احتکار با انبارداری چیست؟

باید توجه داشت که معیار در احتکار حرام ایجاد بازار سیاه است به‌گونه‌ای که موجب تضییع و دشواری مردم مسلمان فراهم گردد وگرنه در موارد فراوانی که عرضه بی‌رویه کالا چه‌بسا موجب تضییع و اتلاف ما گردد، نه‌تنها حرام نیست بلکه از جهاتی منطبق با موازین عقلایی است.

مثلاً در هنگام به دست آمدن میوه در اواخر تابستان، اگر باغداران محصول خویش را یک‌باره به بازار عرضه کنند، ازآنجاکه در آن فصل عوامل عرضه و تقاضا با یکدیگر تناسب ندارد، این عمل نتیجه‌ای جز ضایع شدن و از بین رفتن محصولات نخواهد داشت و عواقب سوء اقتصادی دیگری نیز پیامد آن خواهد بود زیرا به علت ضرر و زیانی که فروشندگان، به خاطر فروش جنس خود به بهای ارزان، متحمل می‌شوند توازن اقتصادی نیز آشفته می‌گردد.

درحالی‌که اگر در همان ایام به مقدار مایحتاج عمومی و فروش به نرخ عادله، متناسب باقیمت تمام‌شده و سود منصفانه، دسترنج خویش را به بازار عرضه کنند و بقیه محصول به نحو صحیح، ازجمله نگهداری در سردخانه انبار گردد و به‌تدریج به‌موازات مصرف توزیع شود، عملی خردمندانه خواهد بود.

احتکار خانگی نوع مدرن احتکار

نوعی از احتکار که اخیراً با آن روبرو هستیم احتکار خانگی است. احتکار خانگی به معنای انبار کردن کالاهای مصرفی در منزل است. بطوریکه افراد به علت نگرانی از افزایش قیمت کالاها در آینده بیش از میزان نیاز خود خرید کرده و آن را در منزل نگهداری می‌کنند. به عقیده کارشناسان این خطرناک‌ترین نوع احتکار است. به‌طوری‌که توازن عرضه و تقاضا را بر هم زده و موجب کمیاب شدن کالاهای مصرفی و درنتیجه سو استفاده دلالان و نیز افزایش کاذب قیمت کالا می‌گردد. دراین‌بین نقش شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های بیگانه نیز قابل‌توجه است. شایعات بی‌اساسی که یک‌باره منجر به کمبود کالا در یک شهر و حتی کشور می‌شود.

محمد صاحب یک فروشگاه بزرگ در منطقه مینودر قزوین است. او می‌گوید: در این دو ماه به‌اندازه 2 سال فروش داشته‌ایم. رفتار مردم غیرمنتظره است. باید برویم استراحت کنیم. برخی شهروندان کالاهایی که حتی نرخ مصرف پایینی در سبد خانواده هستند را به مقدار زیاد خرید می‌کنند. رفتار مردم در فروشگاه من را نگران می‌کند. به‌طوری‌که انگار قحطی در راه است. به‌راستی آیا به نتایج رفتار خود فکر می‌کنیم؟ آیا خود را بخشی از یک جامعه می‌دانیم که رفتار ما بر آن تأثیرگذار است؟

به فروشگاه دیگری رفتم. فروشگاه جهاد کشاورزی. صحنه‌ای عجیب؛ صف طولانی مردم برای صندوق با چرخ‌هایی پر از کالا. مسابقه برداشتن کالا از قفسه‌ها زودتر و به تعداد بیشتر. واقعاً چه خبر شده است؟ آیا قحطی درراه است؟ قیمت‌ها سر به فلک کشیده است. آقایی می‌گوید: بخرید تا گران نشده بخرید. یک قوطی رب که پیش از 4000 تو من بود اکنون به 16000 تو من رسیده است درحالی‌که بانک مرکزی با خواب‌آلودگی تورم را همچنان حدود 20 درصد اعلام کرده است؟

ناخودآگاه به یاد کودکیم افتادم. زمانی که جنگ بود و مردم برای ارسال کالا به جبهه از یکدیگر پیشی می‌گرفتند. فرهنگ جهاد، فرهنگ ایثار، ازخودگذشتگی و ...

چرا دیگر آن‌گونه نیستیم؟

اکنون نیز دیر نشده است. ملتی که بدون هیچ‌گونه دخالتی از جانب دولت هیئت میزند، نذری می‌دهد، دسته راه می‌اندازد، عزاداری می‌گیرد و عزاداری می‌رود فقط و فقط به عشق سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین؛ قطعاً می‌تواند با رفتار صحیح و عاقلانه خود فشار را بر قشر ضعیف و مستضعف کاهش دهد. چرا امام حسین ع فقط و فقط مختص به این دو ماه است و در هیئت؟ چرا نباید رفتارمان حسینی باشد؟ چرا در مصرف کالاهای اقتصادی حسینی رفتار نکنیم؟ رفتار حسینی آن است که به‌گونه‌ای رفتار کنیم که دیگران آسیب نبینند. هر یک از ما می‌توانیم با یک کار ساده مانع سو استفاده دلالان و نیز افزایش کاذب قیمت کالاها شویم. به‌اندازه نیاز بخریم و به دیگران این را یاد بدهیم.

مطالعه شرایط سایر کشورها نشان می‌دهد که رفتار شهروندان ایرانی در مقابله با گران شدن کالاها دقیقاً نقطه مقابل رفتار شهروندان سایر کشورهاست: به‌عنوان‌مثال در آلمان قیمت لبنیات گران شد. شهروندان آلمانی 14 ماه لبنیات نخریدند تا قیمت‌ها به سطح قبلی بازگشت. نخریدن موتورولا در کشور آمریکا به مدت سه موجب شد تا قیمت آن به قیمت سابق برگردد. در اسپانیا مردم به مدت دو ماه بلیت استادیوم نخریدند و استادیوم نرفتند تا قیمت‌ها دوباره شکسته شد. گران شدند شیر نیز در برزیل فقط 9 ماده وام داشت و با تحریم مردم قیمت‌ها شکست.

سخن پایانی

آگاه‌سازی شهروندان در خصوص تبعات رفتارهای اقتصادی آن‌ها نقش مهم رسانه‌ها و افراد دلسوز است. امروز بر همگان تکلیف است که اهمیت این موضوع را درک کنند و به یکدیگر گوشزد نمایند. احتکار خانگی حربه‌ای است که دشمن توسط خود هم‌وطنان به اقتصاد وارد می‌کند. باید هوشیار بود و با درایت رفتار کرد. نکته مهم دیگر در این فرهنگ‌سازی نقش علما و مراجع است که متأسفانه مراجع عالی‌قدر در قبال این وضعیت سکوت کرده‌اند. شاید صدور یک فتوای تاریخی شبیه تحریم تنباکو در خصوص حرمت خرید بیش از نیاز بتواند در این امر کمکم نماید. تاریخ نشان داده است که ما همان ایرانیانی هستیم که با یک فتوا شگفتی‌ها ساخته‌ایم و این امر می‌تواند به بهبود این وضعیت کمک شایانی نماید.

 

این یادداشت در تاریخ 9 مهرماه سال 1397 در خبرگزای فارس استان قزوین منتشر شده است.